Hôn nhân Pháp luật và Hôn nhân thực tế
Trong khoa học pháp lý nói chung và khoa học Luật hôn nhân và gia đình nói riêng, việc đưa ra các khái niệm đầy đủ về Hôn nhân có ý nghĩa rất quan trọng. Nó phản ánh quan điểm chung nhất của Nhà nước về hôn nhân tạo cơ sở lý luận cho việc xác định bản chất pháp lý của hôn nhân; xác định nội dung, phạm vi điều chỉnh của các quy phạm pháp luật Hôn nhân và gia đình.
Trong thực tiễn Khoa học luật hôn nhân và gia đình, nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều khái niệm khác nhau. Khái niệm Hôn nhân pháp luật và hôn nhân thực thế cũng được đề cập đến.
Theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 2000: Hôn nhân pháp luật là trường hợp nam nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy định của pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn.
Về hôn nhân thực tế, hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau. Tuy nhiên, theo Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao thì hôn nhân thực tế phải đáp ứng được cả hai điều kiện về hình thức và nội dung.
Về hình thức: Hai bên chung sống với nhau như vợ chồng trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà không đăng ký kết hôn.
Về nội dung: Hai bên nam, nữ phải tuân thủ đầy đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 1960 (trừ những trường hợp cán bộ miền nam tập kết ra Bắc trước giải phóng lấy tiếp vợ 2 đã có thông tư hướng dẫn riêng) .
Như vậy, nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng và được công nhận là hôn nhân thực tế phải đáp ứng cả điều kiện về nội dung và hình thức.
Theo chúng tôi, các khái niệm hôn nhân nói trên mặc dù còn chứa đựng nhiều quan điểm khác nhau, song chúng có hai điểm chung sau đây:
Thứ nhất, Nhà làm luật khi đưa ra khái niệm hôn nhân đều xuất phát từ vị trí Hôn nhân là một thiết chế xã hội.
Thứ hai, Hôn nhân theo các khái niệm này đều chứa đựng các đặc điểm cơ bản về: Tính tự nguyện trong Hôn nhân; Tính bền vững của Hôn nhân; Tính chất một vợ một chồng; Quan hệ Hôn nhân chỉ tồn tại giữa những người khác nhau về giới tính; và cuối cùng là đều chịu sự điều chỉnh của pháp luật.
